Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że po pierwsze narusza prawa autorskie, a po drugie naruszenie praw autorskich może wiązać się z ogromnymi konsekwencjami. By zrozumieć istotę naruszeń praw autorskich, należy zapoznań się z prawami, które definiuje Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ustawa ta definiuje 3 rodzaje praw autorskich: osobiste, majątkowe, zależne.

Prawa autorskie osobiste to pierwszy rodzaj praw definiowanych przez ustawodawcę. Prawa te są absolutnie niezbywalne. Art 16 w/w ustawy definiuje je jako:

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1. autorstwa utworu;
2. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
3. nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
4. decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
5. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

W jaki sposób można nastąpić złamanie praw autorskich osobistych? Bardzo prosto. Jakiekolwiek modyfikacje lub uzupełnianie elementów do utworu; usuwanie niektórych cześci utworu; zmiany w tytule utworu; cyfrowa obróbka lub retusz fotografii; umieszczanie na wszelkich reprodukcjach utworu plastycznego oraz fotograficznego logo właściciela utworu – to tylko część sytuacji, w których złamane zostaną prawa autorskie.

Jak za każde złamanie prawa, również w tym przypadku, kara za złamanie praw autorskich osobistych może być dotkliwa. Co ważne, w przypadku praw autorskich osobistych nie musi zaistnieć sytuacja, w której prawa te zostały złamane. Wystarczy, że wystąpi zagrożenie złamania tychże praw i już wówczas twórca ma prawo do ochrony. Art 78 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych określa czego może domagać się twórca w przypadku naruszenia jego praw:

1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Prawa autorskie majątkowe zostały uregulowane w art. 17  Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Ten rodzaj praw autorskich objęty jest ochroną na płaszczyźnie cywilnej oraz karnej. Niezależnie od tego czy złamanie majątkowych praw autorskich odbyło się świadomie, czy też nie, kara za złamanie praw autorskich może zostać nałożona. Osoba, która naruszyła prawa autorskie majątkowe absolutnie nie może bronić się stwierdzeniem, iż dołożyła starań w odszukaniu autora lub też chciała nawiązać z nim współpracę. Ochrona praw autorskich majątkowych jest szczególnie ważna w kontekście utworów anonimowo prezentowanych w internecie, pamiętać bowiem trzeba, że one również chronione są tymże prawem. Jak więc widać naruszenie praw autorskich majątkowych nie jest wcale takie trudne.

Jaka kara za złamanie praw autorskich majątkowych może zostać nałożona? Art. 79 ust. 1 i 2  Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych precyzuje, iż:

1. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
   1. zaniechania naruszania;
   2. usunięcia skutków naruszenia;
   3. naprawienia wyrządzonej szkody:
      1. na zasadach ogólnych albo
      2. poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
   4. wydania uzyskanych korzyści.
2. Niezależnie od roszczeń, określonych w ust. 1, uprawniony może się domagać:
   1. jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
   2. zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu, o którym mowa w art. 111, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.

Prawo autorskie zależne to ostatni rodzaj praw definiowanych przez ustawodawcę. Zgodnie z ustawą prawo to rozumiane jest jako uprawnienie do modyfikacji, przeróbek oraz adaptacji utworów. Art 2 ust 1 definiuje:

1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

Jak wygląda to w praktyce? Wszelkie rozporządzanie oraz korzystanie utworu wymaga zgody jego twórcy. Wyjątkiem są utwory pierwotne, co do których prawa majątkowe już wygasły. Oznacza to, ze jakiekolwiek twócze opracowania utworu (zastosowanie innej techniki artystycznej, zastosowanie instrumentów mechanicznych, przeniesienie na taśmę filmową, aranżacje muzyczne) wymaga zgody autora utworu pierwotnego.

Jaka kara za złamanie praw autorskich zależnych może zostać nałożona? Tu pojawia się problem, gdyż część doktrynerów zalicza prawa te do praw majątkowych, część do praw osobistych. Odpowiedzialność za złamanie praw autorskich zależnych zależy więc od tego, ku której doktrynie się skłonimy.

Jeśli masz problem z łamaniem Twoich praw autorskich – koniecznie skontaktuj się z naszą kancelarią.