Rolę oskarżyciela posiłkowego, jego funkcje i zadania precyzuje Kodeks postępowania karnego. Prawodawca wyróżnia dwie kategorie oskarżycieli posiłkowych.
Pierwszą z nich jest oskarżyciel posiłkowy uboczny. Jest to osoba pokrzywdzona, która po wniesieniu oficjalnego oskarżenia publicznego lub też w postępowaniu wykroczeniowym, złoży oświadczenie, iż chce poprzeć oskarżyciela publicznego. Osoba pokrzywdzona, by zostać oskarżycielem posiłkowym musi spełnić kilka warunków:
Jeśli sąd odmawia dopuszczenia oskarżyciela posiłkowego do udziału w sprawie, wydaje odpowiednie postanowienie. Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie i jest ono ostateczne.
Drugą kategorią jest oskarżyciel posiłkowy subsydiowany. Jest to osoba pokrzywdzona, która sama wniosła akt oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego. W tym wypadku procedura jest skomplikowana. By osoba pokrzywdzona mogła zostać oskarżycielem subsydiowanym niezbędne są dwa zażalenia pokrzywdzonego, cztery negatywne decyzje prokuratorów na różnych szczeblach oraz jedno przychylne postanowienie sądu.
Pamiętać trzeba, że oskarżyciel posiłkowy jest pełnoprawną stroną w procesie. Ma zatem możliwość składania wniosków dowodowych, wypowiadania się oraz zadawania pytań osobom przesłuchiwanym.