Osobom skazanym prawomocnym wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności przysługuje prawo do ubiegania się o przedterminowe warunkowe zwolnienie. Zwolnienie warunkowe nie jest jednak łatwą i prostą procedurą, a sądy orzekają takie zwolnienie tylko w części przypadków.

By ubiegać się o warunkowe zwolnienie należy spełnić szereg wymagań. Przede wszystkim sąd rozpatruje postawę skazanego prezentowaną wobec samego przestępstwa, a także zachowanie podczas odbywania kary i jego życie przed popełnieniem przestępstwa. Jeśli istnieją przesłanki wskazujące na to, iż skazany po opuszczeniu zakładu karnego będzie przestrzegał porządku prawnego oraz że nie popełni kolejnego przestępstwa, sąd może skazanego warunkowo zwolnić z odbywania kary.

Nie jest jednak tak, że każdy skazany może zwrócić się do sądu z wnioskiem o przedterminowe warunkowe zwolnienie. W prawie karnym sprecyzowane są terminy, które ograniczają dowolność składania takich wniosków. Podkreślić należy, iż sąd wydając wyrok ma prawo zaostrzyć te terminy, wskazując minimalny czas, po którym skazany może ubiegać się o takie zwolnienie.

Standardowo o zwolnienie warunkowe można starać się po odbyciu połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach.

Osoby, które uzyskały warunkowe zwolnienie przechodzą na tzw. okres próby. Jest to czas, który pozostał im do pełnego odbycia kary. Mimo, że pozostają na wolności, nadal ciąży na nich kara. Okres próby nie może być krótszy niż 2 lata oraz nie może być dłuższy niż 5 lat. Podczas okresu próby osoby takie pozostają pod dozorem kuratora sądowego lub instytucji, która kontroluje ich zachowanie.

Niekiedy sąd zmuszony jest odwołać zwolnienie warunkowe. Dzieje się to w przypadkach, gdy skazany przebywający na zwolnieniu warunkowym popełnia umyślne przestępstwo, za które zostaje ponownie skazany, a także w sytuacjach, gdy taki skazany nie przestrzega porządku prawnego lub wskazań sądu. Wówczas skazany odwołany ze zwolnienia warunkowego może ubiegać się o ponowne zwolnienie po upływie kolejnego roku.

Wszelkie sprawy związane z warunkowym zwolnieniem toczą się przed sądem penitencjarnym.

Pamiętać należy, że wspomniane wyżej zasady dotyczące przedterminowego warunkowego zwolnienia, okresów próby itd., nie dotyczą recydywistów oraz osób skazanych na 25 lat więzienia lub dożywocie.